مثلث كارپمن عنواين زيادي دارد كه بخشي از روابط انساني است. افراد هميشه در روابط خود درگير الگوهاي تكرار شونده زيادي مي‌شود كه بخشي از آنها سالم و بخشي ديگر مخرب است. اين مثلث نشان مي‌دهد كه هر يك از ما براي ايفاي يك نقش مشخص هستيم و اين را براساس نقش طرف مقابل مان انتخاب مي‌كنيم.

عوامل زيادي بر شكل گيري اين مثلث و همچنين انتخاب نقش ها، موثر هستند. همچنين اين انتخاب ها گاهي به صورت خودآگاه و گاهي ناآگاهانه هستند. اين مثلث توسط استيو كارپمن در دهه 60 ميلادي براي توضيح روابط ناقص و ناكارآمد، تبيين شد و تاكنون مورد استفاده است. در اين مقاله به بررسي نقش ها و همچنين عوامل موثر بر اين مثلث، خواهيم پرداخت. 

منبع: مثلث كارپمن

مثلث كارپمن

مثلث كارپمن شايد به شكلي تكميل كننده نظريه هاي ديگري در اين زمينه بوده كه بيان كننده تعامل ما با ديگران در قالب ناهشيار و بازي هاي رواني است. اين مثلث شامل سه نقش قرباني، نجات دهنده و آزارگر خواهد شد. شايد همه ما در برهه اي از زندگي، اين نقش ها را برعهده گرفته و تجربه كرده ايم. خارج شدن از اين مثلث امكانپذير بوده و نياز به تغيير دارد. اما افرادي كه در اين مثلث گير كرده اند؛ دچار احساس شرم، استيصال و درماندگي خواهند شد. اين موضوع بيانگر شناخت اين تئوري و جلوگيري از بروز آن است.

انواع نقش ها در مثلث كارپمن

بيشتر افراد به صورت ناآگاهانه وارد مثلث كارپمن مي‌شوند و شايد در ابتدا احساس  لذت كنند؛ اما بعد از مدتي عوارض آن را تجربه خواهند كرد. نحوه رفتار و همچنين واكنش افراد نسبت به اين موضوع متفاوت است. اما به هر حال با داشتن هر نقشي در اين مثلث، مشكلات آن را تجربه كرده و در آن مي‌مانيم. نقش هاي افراد در گذر زمان تغيير مي‌كنند و افراد اين موضوع را به سرعت مي‌پذيرند.

⭕قرباني

قربانيان در مثلث كارپمن، افرادي ضعيف و ناتواني هستند كه هميشه به دنبال مقصرند. آنها توانايي حل مسئل و تصميم گيري ندارند. همچنين ديگران را به خاطر اشتباهشان سرزنش مي‌كنند. طبيعي است كه تصور كنند هميشه مورد ظلم واقع شده اند و نسبت به سهم خود در مشكلات آگاه نباشند. آنها در واقع اصلا مسئوليت پذير نبوده و تقصير خود را نمي‌پذيرند. معمولا تلاشي نكرده و به دنبال شخصي مي‌گردند تا زندگي آنان را نجات دهد. البته هميشه احساس آنها از شكست و نااميدي واقعيت نداشته و به اين معنا نيست كه واقعا تجربيات سختي در زندگي داشته اند.

⭕نجات دهنده | مثلث كارپمن

افراد نجات دهنده يا ناجي در مثلث كارپمن، شامل افرادي مي‌شوند كه همه زندگي خود را صرف ديگران كرده و همواره مي‌خواهند به اطرافيان كمك كنند. آنها از تماشاي شكست ديگران، دچار احساس گناه شده، با اينكه شايد در آن نقشي نداشته باشند. در واقع نقش ناجي، مهم ترين نقش مثلث كارپمن محسوب مي‌شود. ناجي در مقابل قرباني نقش زيادي ايفا مي‌كند. اما با كمك هاي افراطي آن را به خود وابسته نگه داشته و نيازهاي خود را ناديده مي‌گيرد.

⭕آزارگر

آزارگر در مثلث كارپمن يك منتقد سخت گير و غيرقابل انعطاف است. او از همه انتقاد كرده و آنها را سرزنش مي‌كند. افراد آزارگر فقط نسبت به همه چيز ديد منفي دارند؛ بدون اينكه راه حل موثري ارائه دهند. چنين افرادي از كنترلگري و تحت فشار قرار دادن ديگران احساس لذت مي‌كنند. او شايد از كمك خود پشيمان است و حال به دنبال راه حلي براي زجر دادن مي‌گردد. آزارگر مي‌تواند ناجي باشد كه قرباني ديگر به حرف هايش گوش نمي‌دهد و حال به دنبال جبران است. معمولا قربانيان بيشتر احتمال دارد كه نقش آزارگر را به دست بگيرند.

چرايي شكل گيري مثلث كارپمن

طبيعي است كه مثلث كارپمن در يك فرد به تنهايي شكل نمي‌گيرد و نياز به حضور افراد ديگري هم هست. كارپمن معتقد بود كه شكل گيري اين مثلث معمولا دوران كودكي و تجربيات سال هاي اول عمر بستگي دارد. اما به طور كلي عوامل ديگري نيز در اين موزد موثر خواهند بود.

🔴باورهاي اشتباه

باورهاي اشتباه زيادي در طول زندگي فرد او را در معرض حضور در مثلث كارپمن قرار مي‌دهد. اما از مهم ترين آنها مي‌توان به اشتباه گرفتن عشق با ترحم و توقع از ديگران براي مراقبت از خود اشاره كرد. اين تصوران باعث مي‌شوند تا فرد يكي از نقش ها را به عهده گرفته و به سلمت روان خود  يا ديگران صدمه بزند. سوتفاهم در همه روابط ايجاد مي‌شود. اما برخورد صحيح با آنها از بروز مشكلات جلوگيري خواهد كرد. نبايد از كاه، كوه ساخت و مي‌توان در مورد موضوعاتي كه براي ما واضح نسيت؛ به طور مستقيم صحبت كرد.

🔴عدم مرزبندي در روابط

قطعا بايد در همه روابط مرزهايي ايجاد شوند تا افراد مجبور به ايفاي نقش و يا تلاش بيش از حد نشوند. براي مثال اگر با همسر خود مرز مشخصي نداشته باشيم؛ او شايد نقش پدر و يا مادر را هم براي ما به عهده گيرد. اين موضوع آسيب هاي زيادي را به رابطه وارد مي‌كند. به همين دليل بايد از شكل گيري مسئوليت هاي بي جا، جلوگيري شود. وجود اين مرزها در همه روابط ضروري خواهد بود. 

چگونگي خارج شدن از مثلث كارپمن

در قدم اول براي خروج از مثلث كارپمن، بايد نقش ها و همچنين دلايل شكل گيري آن را به درستي شناسايي كنيم. فراموش نكنيد كه وجود هر مشكلي در رابطه، به معناي ايجاد اين مثلث نيست. نكته ديگري كه بايد به آن توجه داشته باشيد اين است كه اين اين مثلث هم حاصل شرايط محيط و هم نشات گرفته از عوامل دروني افراد است. پس بايد همه جوانب را در نظر گرفت. شناسايي و از بين بردن اين تعارضات، بدون حضور يك روانشناس امكانپذير نخواهد بود.

تغيير مثلث كارپمن به عاملي موثر

مي‌توان مثلث كارپمن را به چرخه اي سازنده و مفيد براي روابط، تغيير داد. افراد مي‌توانند نقش خود را در جهت مثبت تغيير داده و از قرباني به خالق، از آزاردهنده به چالش ساز و از ناجي به مربي تبديل شوند. قطعا اين تغييرات آسان نبوده و نياز به يادگيري مهارت هاي زيادي خواهد داشت. مسئوليت پذيري در برابر مشكلات، كمك به ديگران و آموختن روش هايي براي پيشرفت به آنها و ايجاد تغييرات اساسي در روابط فردي، همگي از راهكارهاي موثر براي تغيير نقش و يا خارج شدن از اين مثلث خواهند بود.

سخن پاياني

براي برقراري ارتباط سازنده و مفيد با ديگران، بايد از اصول و چالش هاي انواع روابط آگاه باشيد. همچنين عوامل مزاحم و مخرب را شناسايي كرده و از آنها دوري كنيد. توسعه مهارت هاي فردي و همچنين خودشناسي، نه تنها به ما كمك كرده؛ بلكه بر واكنش هاي اطرافيان نيز تاثير خواهد داشتو مثلث كارپمن، تماما در مورد رفتارهاي ما و واكنش هاي اطرافيان است. براي داشتن واكنشي صحيح به كسب اطلاعات در اين زمينه نيازخواهيم داشت. بهتر است افراد با مشاهده نشانه هايي از هر سه نقش در خود و يا طرافيان از روانشناس كمك گرفته و در جهت بهبودي شرايط تلاش كنند.

براي دريافت مشاوره در زمينه مثلث كارپمن مي‌توانيد در هر ساعت از روز براي مشاوره تلفني از طريق شماره 02191002360  و يا از طريق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو تماس حاصل نماييد.

سوالات متداول